Ds. Bernard Aris
(1899-1947)
102
– leidsman van de Vrijzinnig
Hervormden in Amsterdam
– schakel tussen Groep 2000 en de
Amsterdamse Hervormde Kerkenraad
Bernardus Johannes Aris is geboren op 22 juni 1899 te Drachten. Zijn vader is orthodox Hervormd predikant. Bernard wordt ook predikant, maar Vrijzinnig Hervormd. Vanaf 1932 tot zijn dood is hij de leidsman van de Vrijzinnig Hervormden in Amsterdam. De overwegend rechtzinnige kerkenraad van de Amsterdamse Hervormde gemeente kan hem niet als ‘gewoon’ predikant aanvaarden; de kerkdiensten, waarin hij voorgaat, worden in de kerkbladen verzwegen. Toch blijft hij aan zijn ideaal vasthouden: de vrijzinnigen in het geheel van de Hervormde Kerk te integreren. Juni 1947 is hem dat bijna gelukt: op een kerkenraadsvergadering staken de stemmen: 236 stemmen voor, 236 tegen en 2 onthoudingen. Dat betekent dat de integratie is afgewezen.
Zijn prediking is eenvoudig, zuiver, en bezielend. Hij is een modern mens met praktische ideeën. Hij ziet het belang van de radio in en is met zijn volkse bijbelvertellingen een steunpilaar voor de VPRO. Vaak dramatiseert hij zijn onderwerpen door de indruk te wekken dat hij de gebeurtenissen werkelijk heeft meegemaakt. Hij is vooral ook een groot stimulator voor liturgische vernieuwing.
Jacoba van Tongeren werkt in 1940 als maatschappelijk werkster bij de Centrale van Werklozenzorg in interkerkelijk verband. Na de bezetting wordt haar voorstel aangenomen dat een van de maatschappelijk werksters de schakel met de illegaliteit zal zijn. De verbindende schakel met het kerkbestuur, dat zogenaamd niets van haar werkzaamheden mag weten, wordt ds. Bernard Aris. Hij vervult die belangrijke rol de hele oorlog, ook als Jacoba overgaat naar de ‘Bijzondere Kerkelijke Gezinszorg’ en als na 1 mei 1944 Groep 2000 (officieus) de Hervormde Groep 2000 wordt. Aris is al die jaren een grote steun en vriend voor Jacoba. Dat zij na 1 mei 1944 haar werk voor Groep 200 kan doen namens de Hervormde Kerk heeft haar buitengewoon veel voldoening gegeven. Aris is hierin de cruciale verbindende schakel.
Bernard Aris is in de oorlog opgepakt omdat hij in zijn preken het antisemitisme hekelt; hij zit van september 1942 tot eind maart 1943 in Amsterdam, Amersfoort en Vught gevangen. Zijn gezondheid is in gevangenschap zo geknakt, dat hij vrij snel na de bevrijding, op 2 oktober 1947 te Amsterdam op 48-jarige leeftijd overlijdt.
Titus Aris (zoon)